Qué queremos?

O cancro é unha das principais causas de morbilidade e mortalidade en todo o mundo.  En 2012 houbo 14 millóns de novos casos de cancro e 8,2 millóns de mortes relacionadas con el e prevese que o número de novos casos aumente en aproximadamente un 70% nos próximos 20 anos (Axencia Internacional para a Investigación en Cancro, Organización Mundial da Saúde).  En España diagnostícanse ao redor de 200.000 novos casos de cancro ao ano e hai máis de 1.500.000 de doentes diagnosticados (Asociación Española Contra o Cancro)

En España, o noso grupo é un dos pioneiros en incorporar a tecnoloxía e os coñecementos necesarios para a análise de Biopsia Líquida, e somos un referente neste eido.  O cancro é unha doenza complexa que cómpre abordar dun xeito multidisciplinar e con esforzo conxunto de moitos investigadores.

Desde o Grupo de Oncoloxía Médica Translacional queremos desenvolver un proxecto de investigación dirixido a caracterizar distintos tumores a través de mostras de sangue (Biopsia Líquida) de doentes oncolóxicos de Galicia, co obxectivo de estudarmos a súa evolución e obtermos información sobre os mecanismos polos cales se produce a metástase ou se activan resistencias aos distintos tratamentos.  En concreto, buscamos marcadores que nos acheguen información sobre o mellor tratamento a escoller e en que momento os doentes deixan de responder ao referido tratamento.  Procuramos tamén marcadores que nos permitan diagnosticar a doenza en estadios temperás, cando as opcións de cura dos doentes son maiores.  Así, os resultados deste estudo fornecerannos información moi valiosa, para facermos unha diagnose máis temperá e sinxela da doenza ben como para seleccionarmos o tratamento dos doentes dun xeito máis eficaz e personalizado.

Queremos avanzar en investigación para que a Medicina de Precisións sexa unha realidade en Galicia dentro de pouco e que os doentes poidan beneficiarse o máis rapidamente posible das vantaxes da Biopsia Líquida.

En que consiste o proxecto de investigación que queremos desenvolver?

Desde o grupo de investigación precisamos de recadar diñeiro para pormos en marcha un proxecto de investigación no que imos tratar de identificar novos marcadores en CTCs e ctDNA que permitan nun futuro aos oncólogos faceren una terapia máis personalizada e eficaz para os doentes con distintos tipos de tumores. Para desenvolver este proxecto precísase a adquisición de equipos especializados e persoal cualificado para a análise das mostras.

Impacto esperado do proxecto

A realización do proxecto permitirá que o grupo de Oncoloxía Médica Translacional se converta nun laboratorio líder no seu campo, dispondo, así mesmo, da tecnoloxía máis punteira e innovadora así como de persoal cunha gran experiencia e prestixio.  Os resultados do traballo de investigación alén de publicárense en revistas de prestixio internacional poderán repercutir nun futuro na mellora da calidade de vida dos doentes con cancro, tanto en Galicia coma a nivel nacional e internacional.

 Que é a biopsia líquida?

A Biopsia Líquida é unha técnica que comezou recentemente a empregarse en Oncoloxía e que vai ser de enorme utilidade en clínica nun breve período de tempo.  Esta técnica baséase no estudo do material tumoral presente en distintos fluídos biolóxicos como o sangue, a ouriña ou a saliva, entre outros.   Xeralmente emprégase o termo biopsia líquida para referírmonos a mostras de sangue.  Na circulación dos doentes oncolóxicos podémonos atopar células tumorais circulantes (CTCs), é dicir aquelas células que escapan do tumor ou as metástases e chegan ao sangue, por onde circulan durante curto espazo de tempo ata acabaren por morrer.  Algunhas destas células son quen de sobreviviren no sangue e chegaren a outros órganos distais onde poden formar novos focos tumorais.  Por iso están consideradas como a principal fonte de metástases. 

O coñecemento sobre a existencia destas células vén de lonxe.  En 1869 un médico australiano, Thomas Ashworth, describe a presenza de células tumorais no sangue de doentes con cancro de mama.  Sen embargo, ata hai pouco máis dunha década non existían técnicas que permitisen o illamento e estudo das CTCs.  Isto débese a que son células que se atopan nunha moi baixa concentración en sangue.  Estímase que hai 1 CTC cada 10⁶ de células do sangue.  Na actualidade existen diversos estudos que teñen demostrado que os doentes con niveis altos de CTCs en sangue teñen unha evolución peor da súa doenza.  Así mesmo, a través da análise destas células durante o tratamento os oncólogos poden ver se os doentes responden ao tratamento con quimioterapia ou se trala cirurxía se eliminou toda a doenza.  

Ademais das CTCs, no sangue dos doentes con cancro aparece material xenético (DNA/RNA) que liberan as células tumorais. Este material xenético pódese illar e estudar mediante técnicas altamente sensibles como son a ultrasecuenciación ou a PCR dixital. Estudando o DNA tumoral circulante dos doentes podemos atopar as mutacións que caracterizan o tumor.  A posibilidade de virmos a comprende a bioloxía dos tumores a través do estudo de CTCs ou do material xenético presente no sangue permitiu que a Biopsia Líquida comece a ser hoxe en día unha realidade para os oncólogos.

Cales son as vantaxes da utilización de biopsia líquida de a compararmos coa biopsia de tecido?

A forma tradicional de analizar os tumores para poder escoller o tratamento baséase na obtención dunha mostra de tecido do tumor ou da metástase para que os patólogos a analicen.  Dependendo deste resultado os oncólogos escollen o tratamento.  En ocasións os tumores atópanse en sitios nos que é difícil conseguir unha mostra de tecido.  Nesa situación, por veces non é posible determinar nin a orixe do tumor nin que fármacos poden ser máis eficaces para combatelo.  Por iso é tan importante a posibilidade de estudar os tumores a través do sangue, porque permite caracterizalos sen precisar de ter unha biopsia de tecido.  Simplemente cunha análise de sangre, unha mostra totalmente accesible, os oncólogos poden saber a que tipo de tumor se ten que enfrontar.  

Por outra banda, os tumores poden ir mudando co tempo e tamén como resposta ao tratamento.  É inviable tomar biopsia de tecido cada pouco tempo para poder estudar esas alteracións.  Sen embargo, a través do estudo da biopsia líquida podemos facer unha caracterización dinámica dos cambios que teñen lugar no tumor ao longo do tempo, permitindo así aos oncólogos elaboraren un tratamento máis personalizado para cada doente e para cada momento da doenza.  Por outro lado, se estudarmos un só anaco de tumor poida que nos perdamos información moi importante que está na parte do tumor non analizada.  Estudando as CTCs e o material xenético presente no sangue podemos chegar a comprender os tumores en toda a súa complexidade pois o sangue recolle o material que liberan todas as células que fan parte do tumor, incluídas as metástases.

 Que utilidade vai ter a Biopsia Líquida para os Oncólogos?

A posibilidade de estudar biopsia líquida axudará os oncólogos en distintas fases da doenza.  Por exemplo, a emitiren unha diagnose da doenza e determinaren se se atopa nun estadio inicial ou máis avanzado.  Tamén facilitará que os oncólogos poidan avanzar un prognóstico sobre cal irá ser a evolución da doenza e tamén determinar a recorrencia en doentes que se consideran curados.  Por outra parte, o estudo da biopsia líquida permitirá aos oncólogos descartaren tratamentos que non funcionen e avaliaren ao longo do tempo a resposta dos doentes aos tratamentos que reciben. 

Sabemos que algunhas persoas poden responder de xeito eficaz a un tratamento e noutras persoas ese mesmo fármaco, amais de non ser beneficioso, pode mesmo chegar a producir efectos adversos.  O tratamento baseado nas diferenzas individuais é o que se coñece como oncoloxía personalizada ou oncoloxía de precisión.  A biopsia líquida será esencial para poder facer oncoloxía de precisión.